Generatieve AI: De overheidsbrede visie
Artificiële intelligentie (AI) heeft als systeemtechnologie een enorme impact op diverse sectoren van de maatschappij. Binnen het scala aan AI-technieken valt generatieve AI op als een bijzonder veelbelovende technologie. Het stelt machines in staat om content te creëren, omgevingen te simuleren en zelfs nieuwe ontwerpen te ontwikkelen.
De Nederlandse overheid erkent het potentieel van generatieve AI en heeft een brede visie opgesteld om dit potentieel verantwoord te benutten en de bijbehorende uitdagingen aan te pakken.
Generatieve AI in de Nederlandse Context
Generatieve AI is een vorm van AI waarbij algoritmes nieuwe content genereren. Het wordt nu al beschouwd als een disruptieve technologie, waarvan het verlengstuk van menselijke creativiteit duidelijk is sinds de lancering van ChatGPT. Met een simpele 'prompt' kunnen gebruikers tekst, beeld, geluid of zelfs computercode genereren.
Met meer dan 180 miljoen gebruikers wereldwijd is ChatGPT onmisbaar geworden, en met de introductie van nieuwe generatieve AI-tools zal dit alleen maar toenemen.
De toepassingen van generatieve AI zijn divers en kunnen bijdragen aan het oplossen van complexe vraagstukken. Denk aan het gebruik ervan in de gezondheidszorg, waar het medische gegevens kan analyseren en de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen kan versnellen. Ook in de culturele sector kan generatieve AI een rol spelen, bijvoorbeeld bij het genereren van nieuwe muziek, films en kunstwerken. Tegelijkertijd brengt deze technologie risico's met zich mee, zoals de verspreiding van desinformatie, contentmanipulatie (deepfakes), discriminatie en schending van privacy en auteursrechten.
De overheid staat voor de uitdaging om generatieve AI op verantwoorde wijze te begeleiden en erkent de noodzaak van een duidelijke visie die de ontwikkeling en toepassing van de technologie stuurt, evenals het vaststellen van beleid en regelgeving die de ethische en maatschappelijke implicaties ervan aanpakken.
Uitgangspunten van de Overheidsvisie
De overheidsvisie op generatieve AI is gebaseerd op vier uitgangspunten:
- Veilige ontwikkeling en toepassing van generatieve AI.
- Rechtvaardige ontwikkeling en toepassing van generatieve AI.
- Bescherming van menselijke autonomie en welzijn.
- Bijdrage aan duurzaamheid en welvaart.
Volgens de overheid heeft Nederland met deze benadering de mogelijkheid om een leidende rol te spelen in Europa en wereldwijd. Daarom wordt er op overheidsniveau ingezet op de ontwikkeling en toepassing van nieuwe generatieve AI-generaties, waarbij openheid, publieke waarden en grondrechten worden gewaarborgd. Tevens wordt er op nationaal en internationaal niveau gewerkt aan nieuwe regulering en stimulering van generatieve AI. Het bewustzijn en begrip van generatieve AI moeten in de samenleving worden vergroot om de mogelijkheden te benutten en risico's te beperken.
Actiepunten van de Overheidsvisie
Uit de bovenstaande uitgangspunten volgen zes actiepunten:
- Samenwerking: Actieve betrokkenheid van burgers, bedrijven en professionals om een toekomst vorm te geven waarin generatieve AI een grotere rol speelt.
- Volgen van ontwikkelingen: Opleiding van medewerkers en nauwlettend volgen van relevante ontwikkelingen.
- Vormgeven en toepassen van wet- en regelgeving: Implementatie van wet- en regelgeving om vertrouwen in generatieve AI te bevorderen, met aandacht voor de Europese AI-wetgeving.
- Vergroten van kennis en vaardigheden: Investeringen in kennis en vaardigheden binnen de overheid, met richtlijnen voor het gebruik van generatieve AI.
- Innoveren: Experimenten met veilige en verantwoorde generatieve AI om kansen en risico's te begrijpen, inclusief de ontwikkeling van Nederlandse generatieve AI-modellen.
- Toezicht en handhaving: Heldere toezichtsmaatregelen om ongewenste toepassingen van generatieve AI te voorkomen.
Toekomstperspectief
De overheidsbrede visie benadrukt de groeiende impact van generatieve AI op de samenleving en het belang van actie. Deze visie wordt ondersteund door verschillende organisaties, waaronder de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), die pleit voor ervaringsopbouw in pilots en richtlijnen voor het gebruik van data binnen publieke normen en waarden. Er is behoefte aan coördinatie om een consistente aanpak binnen de overheid te waarborgen. De actiepunten zullen de komende jaren worden gemonitord om de ontwikkeling van een gezond generatief AI-klimaat in Nederland te bevorderen.